Πανιώνιοι Αγώνες

Οι Πανιώνιοι Αγώνες ήταν μια ετήσια αθλητική διοργάνωση αγωνισμάτων στίβου κυρίως, που διεξαγόταν στη Σμύρνη κι έπειτα στην Αθήνα από το 1896 ως τα μέσα του 20ού αιώνα με διοργανωτή τον Πανιώνιο Γυμναστικό Σύλλογο Σμύρνης. Διεξήχθησαν είκοσι έξι (26) φορές και είχαν πανελλήνιο χαρακτήρα, ο οποίος περιελάμβανε τη συχνή εμφάνιση αθλητικών σωματείων της ελληνικής διασποράς. Η συμμετοχή κατ' άτομα ή ομάδες αθλητών από ξένα κράτη, τέλος, απέδωσε διεθνή εμβέλεια στους Αγώνες.

Ιστορία[επεξεργασία]

Οι Πανιώνιοι Αγώνες ξεκίνησαν το 1896 στη Σμύρνη από το σύλλογο Γυμνάσιον με την ονομασία "Δημόσιοι Αγώνες". Ο τοπικός τύπος, όμως, από την αρχή τους αποκαλούσε Πανιώνιους, εις ανάμνηση των ομώνυμων αγώνων που τελούνταν στη Σμύρνη την αρχαία εποχή. Έτσι καθιερώθηκε η ονομασία, από την οποία προέκυψε και η ονομασία του συλλόγου. Συγκεκριμένα, το 1898 τους αγώνες διοργάνωσαν από κοινού οι ομογάλακτοι σύλλογοι "Γυμνάσιον" και "Ορφεύς", οι οποίοι είχαν χωρίσει το 1893. Στα τέλη του 1898 συνενώθηκαν και πάλι με το όνομα Πανιώνιος Γυμναστικός Σύλλογος, ο οποίος έκτοτε ανέλαβε την ευθύνη της διοργάνωσης.

Αμέσως μετά τη συνένωση Γυμνασίου-Ορφέα, ως πρώτιστος στόχος τέθηκε η προετοιμασία και η διοργάνωση των Γ΄ Πανιώνιων Αγώνων του 1899. Οι αγώνες τέθηκαν σε καλύτερη βάση, θεσπίστηκε κανονισμός και καθορίστηκαν τα αγωνίσματα. Αρχικά χρησιμοποιήθηκε το αγγλικό σύστημα μέτρησης: 100, 220, 440 γιάρδες, μισό και ένα μίλι, πανιώνιος δρόμος 8,5 χλμ., 120 γιάρδες με εμπόδια, άλματα εις μήκος και ύψος, ρίψεις δίσκου και σφαίρας. Από το 1901 οι αποστάσεις ορίστηκαν με βάση το μέτρο. Όμως, σε κάποιες διοργανώσεις γίνονταν δρόμοι ημιαντοχής ή αντοχής υπολογισμένοι σε μίλια. Αργότερα προστέθηκαν κι άλλα αγωνίσματα: 800, 1.500, 10.000, βάδην, σκυταλοδρομίες, τριπλούν, επί κοντώ, άλματα άνευ φοράς, ακόντιο, λιθοβολία, ελληνική δισκοβολία και πένταθλο.

Αρχείο:ΠΑΝΙΩΝΙΟΣ ΣΜΥΡΝΗ.jpg

Η σφραγίδα του Πανιωνίου την περίοδο που οι αγώνες διεξάγονταν στη Σμύρνη.

Από το 1913 εντάχθηκαν στο πρόγραμμα και αγωνίσματα εφήβων και παίδων. Επίσης, διεξάγονταν αγωνίσματα γυμναστικής, κολύμβησης, οπλομαχίας, ποδηλασίας, ναυτικά (κωπηλασία) και κατά καιρούς αγώνες πάλης και άρσης βαρών. Οι αγώνες τελούνταν στα τέλη Απριλίου ή στις αρχές Μαΐου.

Από το 1904 παράλληλα με τους Πανιώνιους αγώνες διεξαγόταν και το Σχολικό Πρωτάθλημα Στίβου, στο οποίο μετείχαν μαθητές από τα σχολεία της Σμύρνης. Ως το 1922 πραγματοποιήθηκαν 18 σχολικά πρωταθλήματα αλλά όχι πάντα ταυτόχρονα με τους Πανιώνιους Αγώνες.

Στους αγώνες είχαν λάβει μέρος όλα τα μεγάλα ονόματα του ελληνικού αθλητισμού εκείνης της εποχής, πολλά από τα οποία είχαν διακριθεί στις Ολυμπιάδες, όπως οι ολυμπιονίκες Τσικλητήρας, Δώριζας, Γεωργαντάς, Τόφαλος, αδελφοί Αλιπράντη.

Από τους αγώνες αναδείχθηκαν μορφές του ελληνικού αθλητισμού, κάτοχοι πανελληνίων ρεκόρ και μετέπειτα πανελληνιονίκες, όπως οι: Κωνσταντίνος Μουράτης, Δημήτριος Σαμοθράκης, Γεώργιος Κασσάρ, Βίκτωρ Γοντράν, Χρ. Πάρσαλης, Ν. Ανδρεαδάκης, Κωνσταντίνος Ίσκος, Παντελής Έκτωρος, Καραμπάτης, Παναγιώτης Ρετέλας, Γεώργιος Ισηγόνης κ.ά. Οι νικητές των αγώνων έχαιραν ιδιαίτερης τιμής και στους πολυνίκες ή σε όσους κατέρριπταν ρεκόρ ο Πανιώνιος απένειμε το Χρυσό Σταυρό, την ανώτατη διάκριση του σωματείου.

Στους αγώνες του 1899 συμμετείχαν για πρώτη φορά αθλητές από σωματεία εκτός Σμύρνης, συγκεκριμένα από τη Λέσβο και από τη Σάμο. Από το 1904 συμμετείχαν και αθηναϊκά σωματεία. Σε όλη την περίοδο της Σμύρνης υπολογίζεται ότι στους Πανιώνιους Αγώνες μετείχαν περισσότεροι από 1.600 αθλητές προερχόμενοι από όλα τα σωματεία της Σμύρνης, από πόλεις της Μικρασίας, την Κωνσταντινούπολη, Λέσβο, Σάμο, Αθήνα, Πειραιά, Πάτρα, Αλεξάνδρεια, Κύπρο καθώς και αγγλικοί, αρμένικοι και τούρκικοι σύλλογοι. Πολλές φορές τους παρακολουθούσαν εκπρόσωποι του ΣΕΓΑΣ και της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων. Το 1918 συμμετείχε και η τουρκική ομάδα της Σμύρνης «Αλτάι», η οποία μετά το 1922 οικειοποιήθηκε και χρησιμοποιεί μέχρι σήμερα ως έδρα το στάδιο του Πανιωνίου.

Στάδιο διεξαγωγής[επεξεργασία]

Από το 1898 ως το 1903 οι αγώνες διεξάγονταν στο στάδιο του Μπουρνόβα, ενός προαστίου της Σμύρνης, το οποίο είχε δημιουργήσει ο εκεί αγγλικός αθλητικός σύλλογος "Bournobat Juniors Athletic Association" (ΑΟ Νέων Μπουρνόβα).

Το 1904 μεταφέρθηκαν "εις το εν Παραδείσω Σταδίω του Ιπποδρομικού κύκλου",^[1] στο οποίο διεξήχθησαν ως το 1909. Στη συνέχεια μεταφέρθηκαν στο στάδιο του Πανιωνίου, το οποίο χτίστηκε το 1910-12 σε έκταση που παραχώρησε η ελληνική κοινότητα κοντά στο ορθόδοξο νεκροταφείο. Εκεί διεξάγονταν ως τη ΙΘ΄ διοργάνωση (1921), που ήταν η τελευταία που έγινε στη Σμύρνη.

Μετά τη μικρασιατική καταστροφή και την εγκατάσταση του Πανιωνίου στην Αθήνα, ο σύλλογος διοργάνωσε τους Αγώνες στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Όμως, στην Αθήνα οι αγώνες σιγά-σιγά έχασαν την παλιά τους αίγλη. Μεταπολεμικά έγιναν άλλες τρεις διοργανώσεις, με τελευταία την 25η το 1949.

1898 ως 1903: Στάδιο Μπουρνόβα - Σμύρνη.
1904 ως 1909: Στάδιο Παραδείσου - Σμύρνη.
1912 ως 1921: Στάδιο Πανιωνίου - Σμύρνη.
1923 ως 1956: Παναθηναϊκό Στάδιο - Αθήνα.
1940 (σφυροβολία και προκριματικοί Β΄ ημέρας) και 1946, 1949, 1956 (σφυροβολία): Στάδιο Νέας Σμύρνης - Νέα Σμύρνη.

Οι διοργανώσεις[επεξεργασία]

Αριθμός	Έτος	Στάδιο	Αριθμός αθλητών	Αριθμός σωματείων	Σωματεία που μετείχαν
Α΄	1896	Στάδιο Μπουρνόβα		4	Γυμνάσιον Σμύρνης, Ορφεύς Σμύρνης, Bournobat Jounior Athletic Association of Smyrna (Α.Ο. Νέων Μπουρνόβα).
Β΄	1898	Στάδιο Μπουρνόβα	40	4	Γυμνάσιον Σμύρνης/Ορφεύς Σμύρνης (20 αθλ.), Α.Ο. Σμύρνης (Smyrna Club) (7), Απόλλων Σμύρνης (3), Μουσ. Όμιλος Αρίων Μυτιλήνης (10)
Γ΄	1899	Στάδιο Μπουρνόβα		4	Πανιώνιος, Bournobat J.A.A, Λαϊκός Γ.Σ. Σάμου, σύλλογος Λέσβου.
Δ΄	1900	Στάδιο Μπουρνόβα		4	Πανιώνιος, Bournobat J.A.A, Πανελλήνιος Γ.Σ., Λαϊκός Γ.Σ. Σάμου
Ε΄	1901	Στάδιο Μπουρνόβα		4	Πανιώνιος, Bournobat J.A.A, Λαϊκός Γ.Σ. Σάμου, ανεξάρτητοι Βρετανοί
ΣΤ΄	1902	Στάδιο Μπουρνόβα	54	7	Πανιώνιος, Απόλλων, Ερμής Μπουρνόβα, Α.Σ. Περαίας (Κορδελιού), Λαϊκός Γ.Σ. Σάμου, Θησεύς Κων/λης, Α.Σ. Αλεξανδρείας
Ζ΄	1903	Στάδιο Μπουρνόβα		4	Πανιώνιος, Απόλλων, Ερμής Μπουρνόβα, Bournobat J.A.A, Α.Σ. Περαίας (Κορδελιού).
Η΄	1904	Στάδιο Παραδείσου		15	Πανιώνιος, Ερμής Μπουρνόβα, Α.Σ. Περαίας, Αθλητική Ένωσσις (Union Sportive) Σμύρνης, Εθνικός Γ.Σ., Παναχαϊκός Γ.Σ., Γ.Ε. Πατρών, Α.Σ. Ηρακλής Ταταούλων, Λαϊκός Γυμν. Όμιλος Σάμου, Α.Σ. Κύπρου, Πειραϊκός Σύνδεσμος, Αρίων Μυτιλήνης, Μουσικός Όμιλος Βρυούλων, Πανελλήνιος Γ.Σ., Sporing Club Αλεξανδρείας.
Θ΄	1905	Στάδιο Παραδείσου	64	9	Πανιώνιος, Απόλλων, Ερμής Μπουρνόβα, Α.Σ. Περαίας, Καστριανή Περγάμου, Union Sportive (Αθλητική Ένωσις Σμύρνης), Λαϊκός Γ.Σ. Σάμου, Πανελλήνιος Γ.Σ., Εθνικός Γ.Σ., Ηρακλής Ταταούλων κ.ά.
Ι΄	1906	Στάδιο Παραδείσου		9	Πανιώνιος, Απόλλων, Ερμής Μπουρνόβα, Πέλοψ Μελαντίας, Α.Σ. Περαίας, Union Sportive (Αθλητική Ένωσις Σμύρνης), Λαϊκός Γ.Σ. Σάμου, Ηρακλής Ταταούλων, σωματείο Λέσβου.
ΙΑ΄	1907	Στάδιο Παραδείσου	175	17	Πανιώνιος (65 αθλ.), Απόλλων (32), Γυμν. Όμιλος "Πέλοψ" Μελαντίας (6), Γ.Σ. Ηρακλής Ταταούλων Κων/λης (5), Ελληνικός Γ.Σ. Κων/πολης (2), Ροβέρτειος Σχολή Κων/λης (1), Πανελλήνιος Γ.Σ. (12), Εθνικός Γ.Σ. (10), Πειραϊκός Σύνδεσμος (6),Παναχαϊκός Γ.Σ. (5), Γ.Ε. Πατρών (3), Ελλην. Γ.Σ. "Ίφιτος" Καΐρου (9), Αιολικός Κυδωνιών (2), Γ.Σ. Βόλου, Ερμής Μπουρνόβα, Α.Σ. Περαίας, Union Sportive (Αθλητική Ένωσις Σμύρνης), ανεξάρτητοι αθλητές (11).
ΙΒ΄	1908	Στάδιο Παραδείσου	πλέον των 130	7	Πανιώνιος (60 αθλ.), Απόλλων (40), Πέλοψ Μελαντίας (20), Ηρακλής Ταταούλων (4), Σίπυλος Μαγνησίας (6), Ερμής Μπουρνόβα, Θησεύς Μπουρνόβα (1).
ΙΓ΄	1909	Στάδιο Παραδείσου	229	18	Πανιώνιος, Απόλλων, Ερμής Μπουρνόβα, Θησεύς Μπουρνόβα, Άτλας Μυτιλήνης, Διαγόρας Μυτιλήνης, Σίπυλος Μαγνησίας, Πέλοψ Μελαντίας, Ιωνικός Αστήρ Σωκίων, Αιολικός Κυδωνιών, Κόροιβος Αδραμυτίου, Περσεύς Κων/λης, Πανελλήνιος Γ.Σ., Εθνικός Γ.Σ., Ο.Φ. Πειραιώς, Πειραϊκός Σύνδεσμος, Ακαδημαϊκόν Γυμναστήριον Αθηνών, Όμιλος Ερετών.
ΙΔ΄	1912	Στάδιο Πανιωνίου	75	4	Πανιώνιος, Απόλλων, Πέλοψ Μελαντίας, Σίπυλος Μαγνησίας
ΙΕ΄	1913	Στάδιο Πανιωνίου	74	4	Πανιώνιος (36 αθλ.), Απόλλων (28), Πέλοψ Μελαντίας (9), Αρμενική Λέσχη (1)
ΙΣΤ΄	1914	Στάδιο Πανιωνίου		6	Πανιώνιος, Απόλλων, Πέλοψ Μελαντίας, Αρμενική Λέσχη , Αχιλλεύς Χαλκηδόνας, Άρης Μεγ. Ρεύματος (Κων/λης)
ΙΖ΄	1915	Στάδιο Πανιωνίου		3	Πανιώνιος, Απόλλων, Πέλοψ Μελαντίας
ΙΗ΄	1918	Στάδιο Πανιωνίου	120	6	Πανιώνιος, Απόλλων, Πέλοψ Μελαντίας, Αρμενική Ένωσις, Σίπυλος Μαγνησίας, Αλτάι Σμύρνης
ΙΘ΄	1921	Στάδιο Πανιωνίου	120	5	Πανιώνιος, Απόλλων, Πέλοψ Μελαντίας, Αρμενική Ένωσις, Εθνικός Γ.Σ. (ανεπίσημα), μεμονωμένοι (στρατιώτες, ξένοι κ.ά.)
Κ΄	1923	Παναθηναϊκό Στάδιο	254	15 (13)	Πανιώνιος, Απόλλων Σμύρνης, Πανελλήνιος Γ.Σ., Εθνικός Γ.Σ., Παναθηναϊκός Α.Ο., Πειραϊκός Σύνδεσμος, Ο. Φ. Πειραιώς, Ηρακλής Θεσ., Γ.Σ. Βόλου, Παναχαϊκή, Γ.Σ. Άμιλλα Σπάρτης, Γυμν.Ποδ.Συλ. Αμαλιάδος, Λέσχη "South London Harrier" Κων/λης (ή Λονδίνου κατά μία πηγή). Ο Μ. Αλέξανδρος Βαθυρρύακος Κων/λης και ο Σύλ. Μέγα Ρεύματος Κων/λης δηλώθηκαν αλλά εμποδίστηκαν από τις τουρκικές αρχές και δεν προσήλθαν.^[2] Στην α' φάση των αγώνων έλαβαν μέρος 5 σύλλογοι: Πανελλήνιος, Εθνικός Γ.Σ., Πειραϊκός Σ., Κυπριακός Σύλλογος και Π.Γ.Σ.Σ.
ΚΑ΄	1925	Παναθηναϊκό Στάδιο	190	17	Πανιώνιος, Πανελλήνιος Γ.Σ., Εθνικός Γ.Σ., Παναθηναϊκός Α.Ο., ΑΕΚ , Γ.Σ. Αμαρουσίου, Πειραϊκός Σύνδεσμος, Ολυμπιακός Πειραιά, Παναχαϊκή, Γ.Σ. Βόλου, Γ.Σ. Προσφύγων Βόλου, Παλλεσβιακός, Ορφέας Ξάνθης, Όμιλος Φιλάθλων Καλαμών, Αθλητική Ένωση Ελλήνων Αλεξάνδρειας, Ελληνικός Α.Σ. Πορτ-Σάιντ, Coltea Brasof Ρουμανίας. Είχαν δηλώσει συμμετοχή αλλά δεν έστειλαν αθλητές: Ηρακλής Θεσ., Άμιλλα Σπάρτης, Ατρόμητος Αθηνών, Παγχιακός Γ.Σ.
ΚΒ΄	1940	Παναθηναϊκό - N. Σμύρνη¹		10	Πανιώνιος, Πανελλήνιος Γ.Σ., Παναθηναϊκός, ΑΕΚ , Εθνικός Γ.Σ., Γ.Σ. Αλμυρού, Α.Ο. Παλαιό Φάληρο, Παγχιακός Γ.Σ., Κολλέγιο Αθηνών, ΑΕ Εμποροϋπαλλήλων
ΚΓ΄	1945	Παναθηναϊκό Στάδιο			Πανιώνιος, Πανελλήνιος Γ.Σ., Παναθηναϊκός, Ιωνικός ΝΦ, Εθνικός Γ.Σ., Γ.Σ. Αλμυρού, Α.Ο. Παλαιό Φάληρο, ΓΣ Τρικάλων, Πειραϊκός Σύνδεσμος, ...
ΚΔ΄	1946	Παναθηναϊκό Στάδιο²	400		Πανιώνιος, ΑΕΚ , Παναθηναϊκός, Εθνικός Γ.Σ., Πανελλήνιος Γ.Σ., Α.Ο. Παλαιό Φάληρο, ΑΕ Εμποροϋπαλλήλων, Πειραϊκός Σύνδεσμος, Αιολικός Τζιτζιφιών, Αρμενική, Παναχαϊκή, Γ.Σ. Αλμυρού Βόλου, Πανελευσινιακός, Ιωνικός ΝΦ.
ΚΕ΄	1949	Παναθηναϊκό Στάδιο³			Πανιώνιος, ΑΕ Παγκρατίου, Παναθηναϊκός, Εθνικός Γ.Σ., Πανελλήνιος Γ.Σ., Α.Ο. Παλαιό Φάληρο, ΑΕ Εμποροϋπαλλήλων, ΑΟ Ψυχικού, Πειραϊκός Σύνδεσμος, Εθνικός Αλεξανδρούπολης, Παναχαϊκή, Γ.Σ. Αλμυρού, Καβάλα, Β.Α.Ο., ΑΕ Ελλήνων Καΐρου, Τάλως Χανίων, Κύπριοι, Αιγυπτιώτες, Τούρκοι αθλητές.
ΚΣΤ΄ (τριεθνείς)	1956	Παναθηναϊκό Στάδιο⁴	100	14	Πανιώνιος, Παναθηναϊκός (συνδιοργανωτής), Εθνικός Γ.Σ., Πανελλήνιος Γ.Σ., Πειραϊκός Σύνδεσμος, Παναχαϊκή, Γ.Σ. Αλμυρού, ΟΣΦΠ, ΑΕΚ, Α.Ο. Παλαιό Φάληρο, Κερκυραϊκός, Ηρακλής Θ., Μακεδονικός Θ., Α.Ε. Νικαίας, Γιουγκοσλάβοι, Βούλγαροι αθλητές.

¹ Το 1940 στο Στάδιο Νέας Σμύρνης διεξήχθησαν τα πρωινά αγωνίσματα της β΄ ημέρας που περιλάμβαναν τον τελικό της σφυροβολίας και κάποιους προκριματικούς, με σκοπό να γίνουν ταυτόχρονα τα επίσημα εγκαίνια του νέου γηπέδου του Πανιωνίου.
² Η σφυροβολία διεξήχθη στο Στάδιο Νέας Σμύρνης.
³ Η σφυροβολία διεξήχθη στο Στάδιο Νέας Σμύρνης.
⁴ Η σφυροβολία διεξήχθη στο Στάδιο Νέας Σμύρνης.

Σύνολο ετήσιων νικών ανά σύλλογο[επεξεργασία]

Σύλλογος	Τίτλοι	Χρονιές
Πανιώνιος	16	1899, 1900, 1902, 1903, 1904, 1905, 1906, 1908, 1909, 1912, 1913, 1914, 1915, 1918, 1921, 1945
Εθνικός Γ.Σ.	5	1907, 1923, 1925, 1940, 1949
Γυμνάσιον Σμύρνης	2	1896, 1898
Πρότυπο:Παναθηναϊκός ΑΟ	2	1946, 1956
Λαϊκός Γ.Σ. Σάμου	1	1901
Πανελλήνιος Γ.Σ.	1	1907