Ιστορικό Αρχείο Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς

Το Ιστορικό Αρχείο του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλου Πειραιώς (ΠΙΟΠ) στεγάζεται σε ένα πρώην βιομηχανικό κτιριακό συγκρότημα, στην περιοχή του Ταύρου που πληροί τις απαραίτητες υποδομές για την υποδοχή κοινού και σύγχρονες συνθήκες φύλαξης αρχειακού υλικού.

Αρχές και Στοχοθεσία[επεξεργασία]

Το Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ ακολουθεί τις δεσμεύσεις Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης του Ομίλου Πειραιώς στους τομείς της διαφάνειας/εταιρικής διακυβέρνησης και της κοινωνικής επιρροής στον τομέα πολιτισμός-παιδεία, με έμφαση την περιοχή της Αθήνας. Λειτουργεί σε υλοποίηση συναφούς καταστατικού στόχου του Ιδρύματος, που είναι «…η καταγραφή της ιστορίας του Ομίλου μέσα από τη διάσωση και οργάνωση των αρχείων του». Ακολουθεί, επίσης, σύγχρονα προστάγματα της πολιτιστικής διαχείρισης για τους πολιτιστικούς οργανισμούς σύμφωνα με τα οποία μουσεία, αρχεία και βιβλιοθήκες (συχνά στενά συνδεόμενα μεταξύ τους) επιδιώκουν τη μεγαλύτερη δυνατή επιρροή σε ευρύτερες ομάδες κοινού. Αναγνωρίζει ως αποδέκτες της λειτουργίας και των πολιτιστικών προϊόντων που παράγει πολλαπλές ομάδες δυνητικά ωφελούμενων. Όντας φορέας που στεγάζει κατά κύριο λόγο αρχεία επιχειρήσεων, φιλοδοξεί να προσελκύει με πολλούς τρόπους διαφορετικές ομάδες κοινού, ώστε να υποψιάζονται σε θέματα μνήμης, ταυτότητας και αξιοποίησης αρχειακών πηγών στην ιστορία, επιχειρώντας να συμβάλει στην ενδυνάμωση της ιστορικής και της αρχειακής κουλτούρας.

Αποδέκτες της λειτουργίας του[επεξεργασία]

Με δεδομένα τα παραπάνω, το Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ απευθύνεται, πέραν της ερευνητικής και της ακαδημαϊκής κοινότητας, στην εκπαιδευτική και καλλιτεχνική κοινότητα, το προσωπικό του Ομίλου Πειραιώς, την τοπική κοινωνία αλλά κυρίως στο ευρύτερο κοινό, επιδιώκοντας να προσφέρει ολοκληρωμένες υπηρεσίες.

Ανοικτά Μαθήματα Ιστορίας του 20ού αιώνα, εργαστήρια δημιουργικής απασχόλησης για ενήλικες, παιδιά και ομάδες τρίτης ηλικίας με βασικό αντικείμενο το χαρτί-κύριο υπόβαθρο ενός αρχείου, προγράμματα διά βίου εκπαίδευσης (κυρίως στην αρχειονομία και την ιστορία), θεατρικές παραστάσεις (κυρίως θέατρο–ντοκουμέντο) και εικαστικές δράσεις που συνδέονται με την έννοια του αρχείου (art-in-the archive), έκθεση τραπεζικής ιστορίας και ειδικές περιοδικές εκθέσεις οικονομικής και παραγωγικής ιστορίας, υπαίθριες θερινές προβολές ταινιών μυθοπλασίας σε ορισμένο ιστορικό περίγραμμα, ειδικές προβολές άγνωστων οπτικοακουστικών τεκμηρίων από τις συλλογές του κατάλληλα σχολιασμένων, θεματικές ξεναγήσεις, επιστημονικές συναντήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα (που κλιμακώνονται ηλικιακά έως τον επαγγελματικό προσανατολισμό προς τις ειδικότητες που απασχολούνται σε έναν αρχειακό φορέα), είναι μερικές από τις ήδη αναπτυγμένες πτυχές της δράσης του Αρχείου. Εκτός των χώρων υποδοχής κοινού και ερευνητών, χώρος εστίασης, πωλητήριο εκδόσεων και ενθυμημάτων του ΠΙΟΠ και Παιδικό Τμήμα συμπληρώνουν τις υποδομές του που πλαισιώνονται από επιμελημένους υπαίθριους χώρους.

Αρχειακό απόθεμα και ερευνητικό περιεχόμενο[επεξεργασία]

Το πολιτιστικό απόθεμα του Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ αποτελείται από αρχεία ελληνικών τραπεζών, τις οποίες απορρόφησε ο Όμιλος Πειραιώς στο παρελθόν, καθώς και αρχεία σημαντικών κρατικών φορέων και επιχειρήσεων που συνδέθηκαν μ’ αυτές. Συγκεκριμένα, το Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ φυλάσσει: • 7 αρχεία τραπεζών: Τράπεζα Πειραιώς (ίδρ. 1916), Τράπεζα Χίου (ίδρ. 1919), Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος (ίδρ. 1929), Τράπεζα του Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ίδρ. 1937, μετέπειτα Γενική Τράπεζα), Ελληνική Τράπεζα Βιομηχανικής Αναπτύξεως (ίδρ. 1964), Τράπεζα Μακεδονίας-Θράκης (ίδρ. 1979), Πανελλήνια Τράπεζα (ίδρ. 2001). • 5 αρχεία κρατικών οικονομικών οργανισμών: Οργανισμός Τουριστικής Πίστεως (1946), Κεντρική Επιτροπή Δανείων (1949), Οργανισμός Χρηματοδοτήσεως Οικονομικής Αναπτύξεως (1954), Οργανισμός Βιομηχανικής Αναπτύξεως (1959), Κοινωφελές Ταμείο Κρήτης (1869). • 55 αρχεία επιχειρήσεων, κατά κύριο λόγο θυγατρικών ή συμμετοχής των προαναφερθεισών τραπεζών ή δανειοδοτούμενων από αυτές, • 2 αρχεία συλλογικών σωμάτων, • 5 ιδιωτικά αρχεία. Το εντοπισμένο υλικό ξεπερνά αυτή τη στιγμή τα 16.500 τρέχοντα μέτρα και χρονολογείται κυρίως από τη δεκαετία του 1920. Λυτά έγγραφα, κατάστιχα, μετοχές, χάρτες, σχέδια, φωτογραφικό και οπτικοακουστικό υλικό, τρισδιάστατα αντικείμενα, σπάνια βιβλία και εκδόσεις ειδικού ενδιαφέροντος συγκροτούν τις συλλογές του Αρχείου.

Ο κεντρικός ρόλος που παίζει η οικονομία και η επιχειρηματική δράση, μέσω της παραγωγής προϊόντων και της παροχής υπηρεσιών, καθιστά τα αρχεία επιχειρήσεων σημαντικά στοιχεία της τοπικής, περιφερειακής και εθνικής πολιτιστικής κληρονομιάς και αναπόσπαστο μέρος του ιστορικού αρχειακού αποθέματος των κοινοτήτων. Το κεντρικής σημασίας ερώτημα που μπορεί κανείς να απευθύνει στο σύνολο του υλικού που απόκειται στο Ιστορικό Αρχείο ΠΙΟΠ, είναι αυτό περί ανάπτυξης της Ελλάδας του 20ού αιώνα, στο σύνολο της οικονομίας της και στις επιμέρους περιοχές αυτής, μέσα από τη δράση χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων διαφορετικής στόχευσης και πανελλήνιας εμβέλειας από τον Μεσοπόλεμο και εξής, κρατικών οργανισμών και εταιρειών όλου του παραγωγικού φάσματος. Τα προαναφερθέντα πιστωτικά ιδρύματα προήλθαν από διαφορετικού τύπου πρωτοβουλίες, μακροημέρευσαν ως μεσαίου βεληνεκούς επιχειρήσεις εναλλάσσοντας το καθεστώς τους, δύο από αυτά ήταν επί δεκαετίες κρατικές τράπεζες. Το αρχειακό απόθεμα του Ιστορικού Αρχείου ΠΙΟΠ –παρθένο σχετικά ακόμη στην έρευνα- επιτρέπει να παρακολουθήσει κανείς όχι μόνον την εξέλιξη του τραπεζικού συστήματος, αλλά τις ίδιες τις κρατικές πολιτικές της χώρας, όσον αφορά τις προτεραιότητες και το είδος της ανάπτυξης, τους τομείς, τους κλάδους, το μέγεθος των επενδύσεων και των επιχειρήσεων. Τόσο από τα αρχεία των κρατικών οργανισμών που χειρίσθηκαν την αμερικανική βοήθεια προς την Ελλάδα (Κεντρική Επιτροπή Δανείων, Οργανισμός Χρηματοδοτήσεως Οικονομικής Αναπτύξεως) επιδιώκοντας τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση της χώρας, όσο και από εκείνα που αφορούν εταιρείες συμμετοχής των τραπεζών ή δανειοδοτούμενες από αυτές αναδύονται εταιρικά σχήματα και ατομικές επιχειρηματικές πρωτοβουλίες και παρέχεται η δυνατότητα για τη μελέτη της επιχειρηματικότητας στη χώρα. Κλαδικές μελέτες για βασικούς παραγωγικούς τομείς και υπηρεσίες, η βιομηχανική πολιτική της χώρας επί δεκαετίες, μελέτες τοπικής και περιφερειακής ανάπτυξης, ιστορίας του περιβάλλοντος και τοπικής ιστορίας καθώς και ζητήματα εργασίας συγκαταλέγονται επίσης στις αναζητήσεις ειδικών ερευνητών και γενικού κοινού. Από την αναδίφηση του υλικού του Ιστορικού Αρχείου ικανοποιούνται, τέλος, ερευνητικά ζητούμενα που αφορούν την αγροτική εγκατάσταση ακτημόνων προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής και των συνθηκών περί ανταλλαξίμων, την ιστορία της εγγείου ιδιοκτησίας στις ελληνικές περιοχές και το αγροτικό συνεταιριστικό κίνημα.