Γιάτζιουλου Ρεσατιάς
Η Γιάτζιουλου (τουρκικά: Yaycili = Γιαγλί, λιπαρό, ίσως και από το yazi = η γραφή και yazici = ο γραφεύς, γραφηάς και yazili = το γραμμένο, από το ρ. yazmak = γράφω. Από εδώ και τα επώνυμα Γιάτσης, Γιατσής, Γιατσιτσόπουλος, Γιατσιτσής κ.ά. ο γραμματιζούμενος, ο μορφωμένος), ήταν ένα ορεινό ελληνικό (ποντιακό) χωριό, σε υψόμετρο πάνω από 1500 μ., στην ευρύτερη ενδοχώρα της Ορντούς, (Κοτυώρων) του Πόντου περί τα 120 χιλιόμετρα νότια αυτής, στην επαρχία Ρεσαδιέ, της περιοχής Μελανθίας (Μελέτ), στα όρια του νομού Σεβαστείας τότε, (πριν το 1922) και του νομού Τοκάτης σήμερα (2017). Γι' αυτό και οι Γιάτζουλήδες, ενώ 'περνιόταν' ως Ορντουλήδες, δήλωναν προερχόμενοι από το ν. Σεβαστείας.
Η Γιάτζιουλου ή Γιάϊτζιουλου ήταν αμιγές ελληνικό χωριό με 140 περίπου οικογένειες την εποχή του εκπατρισμού (1922). Οι αρχικοί οικιστές της θα πρέπει να εγκαταστάθηκαν εκεί περί τα μέσα του 19ου αιώνα προερχόμενοι από τα χωριά της παρηκμασμένης μεταλλοφόρου περιοχής Αργυρούπολης (Κιουμουσχανέ).
Κοντινότερο χωριό, (πέντε χιλιόμετρα), ήταν το τουρκικό Μπαϊνταρλί (Baydarli), σήμερα μικρός δήμος των 3.000 κατοίκων, ενώ η πολιτεία της επαρχίας ήταν η Ρεσαδιέ, των 10 - 12.000 χιλιάδων κατοίκων, τεσσάρων ωρών δρόμος με τα πόδια (είκοσι χιλιόμετρα) δυτικότερα. Γειτονικά ρωμαίικα χωριά ήταν το Σουλεϊμανλί, η Σένια, το Ασσαρτσιούχ του Νήκσαρ, ενώ λίγο μακρύτερα η Γούρτζιαλη, Κιόλκιοϊ, Μουζάμανα, πιο πέρα το Σεμέν, το βουνό Καραγκιόλ, το Τσιάμπασι, το μοναστήρι της Σιναλούς και τα χωριά της Μελανθίας (Μελέτ, Μεσσουδιέ). Από την πλευρά των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών (γλώσσα, συνήθειες, παραδόσεις), οι Γιατζιουλήδες συγκαταλέγονται μεταξύ των 'Ορτουλήδων' Ποντίων. Η Γιάτζιουλου διέθετε εξατάξιο δημοτικό σχολείο και εκκλησία αφιερωμένη στην μνήμη της αποκεφάλισης του αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή. Οι Πόντιοι κάτοικοι, που μιλούσαν την ποντιακή γλώσσα στο ιδίωμα των Κοτυώρων (Ορντούς), ασχολούνταν με την μικρή γεωργία, την κτηνοτροφία στους απέραντους βοσκότοπους (γιαϊλιάδες), τη χαλκουργία και το μικροεμπόριο, ενώ μερικοί διέθεταν και μικρή οικογενειακή βιοτεχνία στην Ρεσατιά, όπου συντηρούσαν και δεύτερη κατοικία, ιδίως τους μακρούς χειμερινούς μήνες. Διατηρούσαν έντονες μνήμες από τις συναλλαγές τους στην μεγάλη και ονομαστή στην ευρύτερη περιοχή εβδομαδιαία αγορά, το περίφημο Σελεμέν παζάρ (λειτουργεί κατά πληροφορίες, μέχρι σήμερα). Διέθεταν ακόμη από αγορά ιδιοκτησία, πολλοί είχαν στη δούλεψή τους και μουσουλμάνους, τους ενδιέφεραν τα γράμματα και γενικά έδειχναν ευχαριστημένοι από την συμβίωσή τους με τους μουσουλμάνους των γύρω χωριών επί εποχής του Σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β΄. Η κατάσταση άρχισε να αλλάζει εις βάρος τους προς το χειρότερο, μετά το εθνικιστικό κίνημα των Νεοτούρκων (1908) και τους Βαλκανικούς Πολέμους (1912 - 1913).
Στα ταραγμένα τελευταία χρόνια αναπτύχθηκε αξιόλογο ανταρτικό κίνημα στη Γιάτζιουλου, (Θεόδωρος Κουρτίδης 'η επαρχία Μελανθίας' σελ. 106), μοναδικό στην επαρχία Μελανθίας, εν μέσω πλήθους τουρκικών χωριών, που οργανώθηκε κυρίως για λόγους αυτοάμυνας και αυτοπροστασίας από τους αδίστακτους Τούρκους τσιέτες, μηδέ του Τοπάλ Οσμάν εξαιρουμένου. Ο τελευταίος αρχισυμμορίτης 'συνταγματάρχης', ο εξολοθρευτής των αμάχων, αντιμετωπίσθηκε επιτυχώς από τους αντάρτες της Γιάτζιουλους, κατά την εξοντωτική και δολοφονική πορεία του προς τον Σαγγάριο τον Ιούνιο του 1921 και πριν από τα ολοκαυτώματα των Ασσαρτσιούχ (Νήκσαρ), της Έρμπαας, Μερζεφούντας, που δεν προέβαλαν ένοπλη αντίσταση, όπως η Γιάτζιουλου με τους 120 καλά οχυρωμένους ενόπλους της, (Σάββα Κανταρτζή: 'Νίκη χωρίς Ρομφαία' τόμος Β΄ σελ.296 και 323). Επίσης αντιμετώπισε αποτελεσματικά επιθέσεις και άλλων ληστοσυμμοριτών (Σοϊτάρογλου κλπ), που λυμαίνονταν την περιοχή τους χρόνους εκείνους. Γνωστότερος οπλαρχηγός επικεφαλής ομάδας οπλοφόρων εκδικητών των ληστοσυμμοριών αναδείχθηκε ο Γιάτζιουλης Ντελή Παντούκ (Παναγιώτης Παρασκευαΐδης) (Θεόδωρος Κουρτίδης, 'η επαρχία της Μελανθίας', σελ. 39) και εν συνεχεία ο γιος του Γεώργιος Παρασκευαϊδης, ενώ από την Γιάτζιουλου κρατούσε την καταγωγή και ο οπλαρχηγός στις ομάδες του Γοτσιά - Αναστάς Ιάκωβος (Γιακώβ) Πουρσανίδης (Λάζαρος Τσακιρίδης: Τόπτσαμ, Το ποντιακό ανταρτικό με τον Καπετάν Γοτσάναστας, έκδ. ελληνορθόδοξη διακονία, Κατερίνη 2005).
Η Γιάτζιουλου αριθμεί πολλά θύματα, κυρίως μεταξύ των νεαρότερων τέκνων της, που στρατολογήθηκαν κατά τον Μεγάλο Ευρωπαϊκό Πόλεμο και κατατάχθηκαν στα τάγματα εργασίας (αμελέ ταπουρού). Περισσότερους επίσης θανάτους μέτρησε κατά τον εκπατρισμό, (22 Νοεμβρίου 1922), που προήλθαν από λομώδεις αρρώστιες (εξανθηματικός τύφος, ευλογία κλπ), κατά την πολύμηνη διάρκεια της πορείας για την Ελλάδα, όπως κατά τον εγκλεισμό και παραμονή τους επί μήνες στο αλήστου μνήμης στρατόπεδο Σελημιέ στο Σκούταρι της Κωνσταντινούπολης. Θανάτους είχαν και στο λοιμοκαθαρτήριο της Μακρονήσου, αλλά και στην Βλαντάγια (Ακρίτας) Κιλκίς,προσωρινή διαμονή,(ομιλούν περί τα 80 άτομα), μέχρις ότου γίνει η οριστική εγκατάσταση κυρίως στο Παρόχθιο (Γότσια μαχαλά) με τους συνοικισμούς του Λαγκαδοχώρι (Τσιφλίκ μαχαλά) και Κεφαλοχώρι (Μπας μαχαλά) και λίγοι στην Επτάλοφο (Σεβιντικλί) του Κιλκίς. Αρκετοί από τη Γιάτζιουλου προτίμησαν χωριά της Καστοριάς, όπως Βασιλειάδα (Ζαγορίτσιανη) και Άργος Ορεστικό (Χρούπιστα).
Μεταξύ των απογόνων των Ποντίων προερχομένων από το ανύπαρκτο πλέον ορεινό χωριό Γιάτζιουλου Ρεσατιάς του σημερινού νομού Τοκάτης Τουρκίας, που εγκαταστάθηκαν στο Παρόχθιο Κιλκίς, συγκαταλέγονται: ο Δήμαρχος Κιλκίς 1990 - 1998 ιατρός Τάσος Αμανατίδης, ο Υφυπουργός Εξωτερικών 2015 - 2017, Βουλευτής Α΄Θεσσαλονίκης Γιάννης Αμανατίδης, ο υποστράτηγος ε.α. Κυριάκος Διονυσιάδης, οι πολιτικοί μηχανικοί Ιωάννης Σ. Αμανατίδης, Σολομών Ι. Αμανατίδης, οι νομικοί Δέσποινα Σ. Αμανατίδου, Μαρία Γ. Αμανατίδου, Μαρία Μ. Αμανατίδου, Μαρία Ι. Αμανατίδου, η φιλόλογος Συμέλα Π. Αμανατίδου, η φιλόλογος αγγλικών Μ. Θ. Αμανατίδου, Σοφ. Χ. Αμανατίδου, οι δάσκαλοι Γεώργιος Ι. Αμανατίδης, Φωτεινή Ν. Παρασκευαΐδου, Θεοχάρης Χ. Πουρσανίδης, Σοφία Ι. Μαστορίδου, Μαγδ. Γ. Αμανατίδου, Δέσπ. Γ. Αμανατίδου, ο διεθνής ποδοσφαιριστής Η Πουρσανίδης, ο αντιδήμαρχος Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης και επιμελητής της ποντιακής εκπομπής του EUROPE 1 Τριαντάφυλλος Πουρσανίδης και πολλοί επιτυχημένοι επαγγελματίες και αγροτοκτηνοτρόφοι δεύτερης, τρίτης και τέταρτης γενιάς.
Οι πλείστοι των απογόνων είναι πλέον εγκατεστημένοι στην Θεσσαλονίκη, αρκετοί σε Κιλκίς και άλλα μέρη της Ελλάδας και του εξωτερικού (Γερμανία, Σουηδία, Αμερική, Αυστραλία).
Οι οικογένειες της Γιάτζιουλους έφεραν τα επώνυμα: Αμανατίδης, Παρασκευαΐδης, Πουρσανίδης (οι περισσότεροι), Μαστορίδης, Τοκατλίδης, Καλαϊτζίδης, Καζαντζίδης, Διονυσιάδης, Λαζαρίδης.
Σήμερα δεν υφίσταται ο συνοικισμός της Γιάτζιουλους στην Τουρκία, ούτε ως ερείπια! Λέγεται ότι εκθεμελιώθηκε για να χρησιμοποιηθούν οι λίθοι των σπιτιών, ως δομήσιμο υλικό από τους ανθρώπους των γύρω χωριών!
Πηγές[επεξεργασία]
Μαγνητοφωνημένες συνεντεύξεις της Συμέλας Αμανατίδου από επιζώντες της Γιάτζιουλους πρώτης γενιάς.
Η Επαρχία Μελανθίας του Θεόδωρου Κουρτίδη (έκδοση Παναγίας Σουμελά Θεσσαλονίκη 1973)
Τα Χρονικά των Κοτυώρων του Ι. Σαλτσή.
Νίκη χωρίς Ρομφαία τόμος Β' του Σάββα Κανταρτζή (εκδ. Ελλην. Κίνημα Πνευματικής Αναγέννησης Κατερίνη 1975)
Τόπτσαμ: Το ποντιακό αντάρτικο του Λάζαρου Τσακιρίδη (έκδ. Ελληνορθόδοξη Διακονία, Κατερίνη 2005)
Αναλαμπές στα παρελθόντα μιας χαμένης πατρίδας (Μεταλλείου - Μεσσουδιέ, Πόντου) του Αριστείδη Σιδέρη (έκδοση εφημερίδος 'Μαχητής του Κιλκίς')
Αναστ. Αμανατίδης
This article "Γιάτζιουλου Ρεσατιάς" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Γιάτζιουλου Ρεσατιάς. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.
