Ανθίσεις φυτοπλαγκτού στο Θερμαϊκό κόλπο

Μορφολογία περιοχής του Θερμαϊκού κόλπου[επεξεργασία]

O Θερμαϊκός κόλπος, είναι μια ημίκλειστη περιοχή της Ανατολικής μεσογείου με μέγιστο βάθος τα 45 m, η οποία βρίσκεται στο βορειοδυτικό τμήμα του Αιγαίου. Στο εσωτερικό μέρος του κόλπου, βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα εμπορικά λιμάνια της Ελλάδας. Τρεις ποταμοί (Αλιάκμονας, Αξιός και Λουδίας) εκβάλλουν στα δυτικά του κόλπου.^[1] Κατά μήκος της δυτικής ακτής του κόλπου, βρίσκεται η σημαντικότερη περιοχή καλλιέργειας δίθυρων μαλακίων της Ελλάδας.

Μικροφύκη που δημιουργούν ανθίσεις στο Θερμαϊκό[επεξεργασία]

Ανάλογα με τα προβλήματα που προκαλούν , τα δυνητικά επιβλαβή φύκη μπορούν να χωριστούν σε τρεις μεγάλες κατηγορίες.

Η πρώτη περιλαμβάνει μη επιβλαβείς οργανισμούς, οι οποίοι αποχρωματίζουν το νερό όταν βρίσκονται σε μεγάλες ποσότητες. Υπό ορισμένες συνθήκες, ωστόσο, η έλλειψη οξυγόνου που δημιουργείται ως απόρροια της βακτηριακής αναπνοής κατά την αποικοδόμηση της βιομάζας των φυκών, οδηγεί σε μαζικό θάνατο τόσο ψαριών , όσο και ασπόνδυλων. Στον Θερμαϊκό, κατά την περίοδο 2000-2004, τέτοιου είδους ανθίσεις, έχουν προκληθεί από δινομαστιγωτά του γένους Prorocentrum (P. redfeldii, P. micans, P. triestinum, και P. obtusidens, από το ετερότροφο, βιοφωσφορίζον δινομαστιγωτό Noctiluca scintillans, το ραφιδιόφυτο Chattonella cf. globoda, και το γυμνό δινομαστιγωτό Gymnodinium sp. ^[2]

Η δεύτερη κατηγορία οργανισμών, απoτελείται από μικροφύκη τα οποία μπορούν να προκαλέσουν φθορά στα βράγχια των ψαριών είτε μηχανικά είτε μέσω εξωγενών ουσιών με αιμολυτική δράση. Παραδείγματα τέτοιων οργανισμών οι οποίοι έχουν καταγραφεί σε μεγάλη ποσότητα στο Θερμαϊκό είναι είδη του γένους Κarenia.^[2] Ορισμένα είδη του γένους αυτού ευθύνονται για την παραγωγή τοξινών, όπως είδος Karenia brevis το οποίο ευθύνεται για την παραγωγή συγκεκριμένης μπρεβετοξίνης, και θεωρείται ως ο αιτιολογικός παράγοντας των δηλητηριάσεων τύπου NSP ( Neurotoxic Shellfish poisoning)

H τρίτη κατηγορία που έχει παρατηρηθεί, περιλαμβάνει οργανισμούς που παράγουν ουσίες δυνητικά τοξικές οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν γαστρεντερικές και νευρολογικές παθήσεις καθώς και θάνατο στον άνθρωπο μετά από κατανάλωση μολυσμένων θαλασσινών (κυρίως δίθυρων μαλακίων) H πρώτη αναφορά σε επιπλοκές από τοξικά μικροφύκη ανάγεται στη δεκαετία του 1960. Το φαινόμενο της «ερυθράς παλίρροιας» , το οποίο οδήγησε σε μαζική θνησιμότητα ψαριών, καταγράφεται από τον Αναγνωστίδη (1968), κατά μήκος της παραλιακής οδού της Θεσσαλονίκης.^[2]

Επιβλαβείς ανθίσεις φυκών (ΗΑΒ Harmfull Algal Blooms)[επεξεργασία]

Η πρώτη καταγραφή άνθισης τοξικών μικροφυκών στην Ελλάδα ήταν η πληθυσμιακή έκρηξη του δινομαστιγωτού Dinophysis cf. acuminata στο Θερμαϊκό κόλπο τον Ιανουάριο του 2000, και αποτέλεσε και το έναυσμα για τη έναρξη προγράμματος καταγραφής τοξικών ανθίσεων. Η άνθιση αυτή αποτελούταν κατά 98% από κύτταρα του είδους Dinophysis cf acuminata, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εμφάνιση κρουσμάτων διαρροϊκού τύπου δηλητηρίασης από οστρακοειδή (DSP, Diarrhetic Shellfish Poisoning).^[2] Κατά την άνθιση του 2004, καταγράφονται τα εξής ήδη του γένους Dinophysis: D. cf. acuminata, D. sacculus Stein, D rotundata Claparede & Lachmann, D fortii, D. odiosa Tai & Skogsberg και D. caudata.^[1] Κατά τη διάρκεια της άνθισης, επικρατούσαν επίσης τα διάτομα Skeletonema costatum, Leptocylindrus minimus και Rhizosolenia setigera και τα δινομαστιγωτά Heterocapsa sp. Και Gymnodinium spp. Το Gonyaulax spinifera είναι ένα άλλο δινομαστιγωτό το οποίο έχει ανιχνευθεί στις ελληνικές θάλασσες, με την πρώτη άνθιση στο Θερμαϊκό κόλπο να περιγράφεται τους μήνες Οκτώβριο-Νοέμβριο του 2013, η οποία διήρκησε ακριβώς τρεις εβδομάδες. Επίσης, την ίδια περίοδο παρατηρείται και άνθιση του δινομαστιγωτού Dinophysis. cf. ovum. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που παρατηρήθηκε άνθιση του συγκεκριμένου είδους κατά τους φθινοπωρινούς και όχι τους εαρινούς μήνες.

Τα είδη του γένους Pseudo-nitzschia αποτελούν βασικά μέλη της φυτοπλαγκτικής κοινωνίας των ελληνικών παράκτιων υδάτων και πολλά από αυτά έχει αναφερθεί ότι παράγουν μια νευροτοξίνη, το δομοικό οξύ (DA) το οποίο αποτελεί την ουσία που ευθύνεται για την αμνησιακού τύπου δηλητηρίαση από οστρακώδη (ASP, Amnesic Shellfish poisoning) Στο Θερμαϊκό παρατηρούνται συχνά ανθίσεις του παραπάνω διατόμου, αλλά δεν έχει υπάρξει κανένα κρούσμα ASP.^[2]

Πρόγραμμα ανίχνευσης τοξικών μικροφυκών[επεξεργασία]

Από το 2000, λειτουργεί στο τμήμα Βιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης η Μονάδα ανίχνευσης δυνητικά τοξικών θαλάσσιων μικροφυκών. ^[2] Η λειτουργία της μονάδας έγκειται στη διαρκή παρακολούθηση ενός μεγάλου αριθμού περιοχών της χώρας με συνεχή καταγραφή της συγκέντρωσης των διαφόρων ειδών μικροφυκών. Στόχος της είναι η έγκαιρη πρόβλεψη μιας πιθανής άνθισης ώστε να ληφθούν κατάλληλα μέτρα από τις περιφέρειες.

Παραπομπές[επεξεργασία]

↑ ^1,0 ^1,1 Koukaras, Konstantinos; Nikolaidis, Georgios (2004-04-01). «Dinophysis blooms in Greek coastal waters (Thermaikos Gulf, NW Aegean Sea)». Journal of Plankton Research 26 (4): 445–457. doi:10.1093/plankt/fbh042. ISSN 0142-7873. https://academic.oup.com/plankt/article/26/4/445/1435527/Dinophysis-blooms-in-Greek-coastal-waters.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 Nikolaidis, Georgios, et al. "Harmful microalgal episodes in Greek coastal waters." Journal of Biological Research. Scientific Annals of the School of Biology 3 (2005): 77-85.

Πηγές[επεξεργασία]

Moschandreou K.K., Papaefthimiou D., Katikou P., Kalopesa E., Panou A. and Nikolaidis G. 2010. Morphology, phylogeny and toxin analysis of Pseudo-nitschia pseudodelicatissima (Bacillariophyceae) isolated from the Thermaikos Gulf, Greece. Phycologia 49: 260–273. DOI: 10.2216/09-42.1

Αλιγιζάκη, Αικατερίνη (2008). Βιονομία βενθικών δινοφυκών σε παράκτιες περιοχές του Βόρειου Αιγαίου με έμφαση σε τοξικά είδη.

This article "Ανθίσεις φυτοπλαγκτού στο Θερμαϊκό κόλπο" is from Wikipedia. The list of its authors can be seen in its historical and/or the page Edithistory:Ανθίσεις φυτοπλαγκτού στο Θερμαϊκό κόλπο. Articles copied from Draft Namespace on Wikipedia could be seen on the Draft Namespace of Wikipedia and not main one.